بررسی ویژگی‌های آرایه‌ها و تذهیب مکتب هرات در مصاحف قرآنی آستان قدس رضوی

هدف: پژوهش حاضر، به‌منظور بررسی و تبیین آرایه‌ها و تذهیب مکتب هرات در بین مصاحف قرآنیِ تاریخ‌دار و مستندِکتابخانۀ آستان‌قدس‌رضوی انجام شده است. روش/ رویکرد پژوهشی: این پژوهش از نظر هدف کاربردی است و به روش توصیفی ـ تحلیلی انجام شده است. با بررسی فهرست مصاحف گنجینۀ قرآنی آستان‌قدس‌رضوی و مشورت با کارشناسان خبره این بخش،10 مصحف نفیس که دارای بیشترین ویژگی‌های نسخه‌شناسی مکتب هرات بودند، به‌ روش هدفمند انتخاب شد. با مشاهدۀ این مصاحف، ویژگی‌‌‌‌‌های توصیفیِ آرایه‌ها و تذهیب آنها مشخص گردید. یافته‌ها: با بررسی روشمند و طبقه‌بندی آرایه‌ها و تذهیب 10 مصحف قرآنیِ مکتب هرات در دو بخش درون متن (اوراق مصاحف) و برون متن (تجلید)، مشخص شد مهم‌ترین تزئینات به‌کار رفته در این مصاحف شامل سرلوح 40%، لوح مذهب 60%، شمسه 10%، اشکال حاوی شرح آیات 100% و تزئین پایان قرآن در 20% مصاحف به‌کار رفته‌اند. طرح سرلوح یا لوح مذهّب برای آغاز قرآن و نشان‌ شرح آیات (خمس، عشر، سجده و تحزیب) در تمام مصاحف ترسیم شده‌اند و نقش شمسۀ ابتدا و تزئینات پایان قرآن، دارای کمترین فراوانی در مصاحف مورد بررسی بود. نتیجه‌گیری: یافته‌های پژوهش نشان از کتابت و تذهیب مصاحف بزرگ و نفیس در مکتب هرات دارد. همچنین، ویژگی‌های آرایه‌ها و تزئینات این مکتب از طریق یافته‌های پژوهش مشخص شد تا جنبه‌های مختلف آن در پژوهش‌های متعدد بررسی شود.